Als leerlingen op gesprek gaan bij het Centrum voor Leerlingenbegeleiding CLB, dan luisteren wij. We luisteren en staan lang stil bij hun verhaal. Leerlingen willen vaak eerst aftasten of het klikt, of ze vertrouwen kunnen geven. Hulp vragen is niet gemakkelijk en het verhaal is meestal ook voor henzelf moeilijk. Ze hebben een opstapje nodig voor ze met de echte knoop in hun leven naar boven komen. Hun probleem is vaak verpakt in een verhaal met vele lagen.
Jongeren met een andere etnisch-culturele herkomst brengen hun probleem ook cultureel verpakt. Als hulpverleners willen wij naar hen luisteren met respect voor die culturele context. Zeker als we samen mogelijke oplossingen bespreken, is aandacht voor de gewoonten en de gevoeligheden in die bepaalde etnisch-culturele groep een noodzaak. Wij stellen de voor ons evidente oplossing in vraag door, in samenspraak met vertrouwenspersonen in die gemeenschap, ook de andere culturele bril op te zetten. Zo trachten we de gevolgen van onze bemiddeling vanuit het perspectief - de dikwijls onuitgesproken regels en verwachtingen van de etnisch-culturele gemeenschap, het eergevoel, de geloofsovertuiging - in te schatten. Dagdagelijks wordt er aldus naar compromissen gezocht. Rechtvaardigheid, respect en veiligheid voor alle partijen staan hierbij centraal. Ook in crisismomenten of penibele situaties. Tienerzwangerschap ligt in alle culturen erg gevoelig, en elke cultuur reageert op een specifieke wijze. Wij proberen met die culturele visie rekening te houden en we zoeken in overleg met het meisje naar de best mogelijke aanpak. Heel vaak wordt ook - mits toestemming - de school erbij betrokken. Soms is het enkel nodig het gesprek van het meisje met thuis mee voor te bereiden en alle mogelijke reacties van haar ouders te overlopen. Vaak reageren die ouders veel beter dan gevreesd en is men blij dit in de intimiteit van het gezin te kunnen oplossen. Soms voeren we het gesprek met de ouders samen met de dochter, soms wordt het gesprek alleen tussen CLB en ouders gevoerd. Maar altijd wordt hiervoor veel tijd uitgetrokken, want een tiener-zwangerschap veroorzaakt steeds een emotionele schok, en vaak ook schaamte en paniek. Dankzij de culturele bemiddelaars, onze vertrouwenspersonen in de etnisch-culturele groepen, zijn we beter voorbereid op de reacties binnen andere culturen. Wij trachten steeds begrip te tonen voor cultureel bepaalde reacties: men wil een goede ouder zijn binnen de eigen groep en dat veronderstelt bijvoorbeeld alles binnenskamers oplossen, de zwangere dochter op straat zetten of zelfs haar met de mannelijke familieleden in elkaar slaan... Bij reacties die de leerling in gevaar brengen of die volkomen indruisen tegen de Belgische wetgeving, argumenteren we wel dat dit hier in België niet kan en dat andere oplossingen nodig zijn.
Hulpverlenen is vaak dansen op een slappe koord. We moeten inschatten in hoeverre de soms agressieve uitlatingen naar het meisje toe - dit is niet waar, wat doet ze ons aan, ik wil haar nooit meer zien, ze bestaat niet meer voor ons, ik sla haar verrot - vooral impulsieve eerste reacties zijn. Meestal komt er in het verdere verloop van het gesprek reeds een opening naar een oplossing en naar bezorgdheid voor het welzijn van de dochter. In de contacten met de leerling in de dagen na het gesprek met thuis blijkt meestal dat de crisis wegebt, mede dankzij praten en overleg. Heel uitzonderlijk zijn er aanwijzingen dat de zwangere leerling thuis niet meer veilig is. De veiligheid van de leerling primeert dan en die proberen we te waarborgen. De definitieve beslissing om een minderjarige niet naar huis te laten gaan, nemen we pas na het oudergesprek en met toestemming van de betrokken leerling. Geweld en agressie op jongeren zijn vanzelfsprekend net zo min aanvaardbaar als op volwassenen, wat de jongere ook gedaan heeft. Ouders hebben rechten en verantwoordelijkheden, kinderen hebben recht op liefde en bescherming, culturen hebben hun eigen wetmatigheden. Als hulpverlener proberen we deze rechten, verantwoordelijkheden en wetmatigheden te verzoenen. In onze multiculturele samenleving is dit moeilijk, maar deze zoektocht naar een evenwicht is zeker de moeite waard. De vele voorbeelden van goede samenwerking tussen culturen in de scholen komen zelden in de media. De reportage van het TV1-programma Koppen heeft in de benadering van het incident in het OLV van de Ham Instituut niet gekozen voor een serene benadering. Dat is zeer jammer en zeker geen voorbeeld van goede journalistiek. Kranten, radio, televisie, webmagazines hebben rechten en verantwoordelijkheden. Ook zíj moeten met zorg en respect handelen. Ook als het snel moet gaan. Scoren en vereenvoudigen is veel gemakkelijker, het juiste verhaal brengen is dikwijls te moeilijk: een probleem is immers meestal verpakt in een verhaal met vele lagen.
|