header image
Home arrow Culture & Traditions arrow Religion & Rituals arrow Assyrisch Pasen
Assyrisch Pasen in Mechelen PDF Print E-mail


MECHELSE ASSYRIERS VIEREN PAASFEEST   

Bianca is zeven en groeit op in een familie van Assyrische christenen in de wijk Nekkerspoel in Mechelen. Met Pasen is deze familie groter dan ooit. Een groot deel van de Assyrische gemeenschap in Mechelen viert dan het paasfeest in de Sint-Katelijnekerk, in de schaduw van de Sint-Romboutstoren.

Image
Bianca - Pasen 2007
Van een volle kerk zoals die van de Mechelse Assyriërs kan kardinaal Danneels enkel dromen. Jong en oud, mannen en vrouwen, ze zitten met z’n allen in de misviering op paaszondag. Op de Aramese taal van de liturgie en het enthousiasme van de pastoor en de gelovigen na lijkt die mis op de katholieke kerkdienst. Maar voor de Assyrische christenen is het één groot feest. Na de mis verzamelen de kerkgangers zich op het pleintje voor de kerk. Assyrisch Mechelen leeft, en dat mag opvallen. Maatpakken en jurken op zijn paasbest, make-up en gel, juwelen en grote auto’s, het hoort er allemaal bij. Iedereen wil zien en gezien worden.

De Mechelse Assyriërs gaan van de kerk naar huis voor een snelle hap. En dan met z’n allen naar de feestzaal in Nekkerspoel. Daar is met Pasen de ontmoetingsplaats voor een babbel, een glaasje, wat lekkers. Daar gebeurt ook het traditionele eieren tikken. Assyrische duo’s duelleren, elk met een felgekleurd en hardgekookt ei in de hand geklemd. Ze tikken de eieren tegen elkaar tot er een eierschaal breekt. De  winnaar gaat door en wie zijn ei het langst kan heel houden, wint de competitie.

Na de bijeenkomst in de zaal volgt het familiefeest thuis. In elk Assyrisch gezin zijn snoep, noten, fruit en gekleurde eieren klaargezet voor vrienden en verwanten die Zalig Pasen komen wensen. Vele Assyriërs nemen na paasmaandag  nog een paar dagen vrij om alle Assyrische gezinnen te kunnen bezoeken. Het gezin van Bianca heeft zo haast driehonderd gezinnen te bezoeken – dat is het aantal Assyrische families in Mechelen en omgeving.

Image
Eieren tikken - Pasen 2007
Vijftig dagen voor Pasen begint de Assyrische paastijd met vasten en voorbereidingen treffen. Dat vasten wordt niet altijd even letterlijk genomen, maar iedereen neemt eraan deel op zijn eigen manier. In hun geboortedorp Hassana in Oost-Turkije konden de christelijke Assyriërs Pasen niet vrijuit vieren. Ze leefden er in angst voor het aanhoudende geweld tussen het Turkse leger en de Koerdische rebellen Twintig jaar geleden, in de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw, zijn de Assyriërs uit Hassana weggevlucht. In Mechelen hebben ze rust en veiligheid gevonden. Maar toch, het gemis knaagt, want Hassana was ondanks alles een prachtige plek in een weelderig groen berglandschap bij de Tigris. Bianca is in Mechelen geboren, en niet in Hassana zoals de meeste mensen van haar gemeenschap. Maar haar vader Melkan krijgt altijd weer diezelfde vraag: ‘Papa, was Hassana echt zo mooi en wanneer is de oorlog daar gedaan?’

Tekst en foto's - Marieke Van Autreve


EDA RABA 
 
De Assyrische traditie van het eieren tikken komt voort uit een aloude oosterse  vruchtbaarheidscultus in het Tweestromenland tussen Tigris en Eufraat. Het was verbonden met de Babylonische godin Ishtar. Ze was de godin van de levenskracht, en in het oude Assyrische Rijk was ze tevens de godin van oorlog en vernietiging. Het eieren tikken verwijst daarnaar: het ei staat voor vruchtbaarheid en het tikken voor vernietiging; de winnaar wiens ei heel blijft, is de machtigste persoon. Later werd het ritueel gekerstend en verbonden met het christelijke paasfeest. Assyrische christenen noemen Pasen in hun Aramese moedertaal Eda Raba, het Grote Feest. Voor hen is het ei ook een sterk christelijk symbool: de schaal stelt het graf van Christus voor, het vlies van het ei is de lijkwade, het wit verbeeldt het lichaam van de Messias en het eigeel verwijst naar het goddelijke licht dat hij uitstraalt. 

Image
Assyrisch thuisland Hakkari begin 20ste eeuw
In de 19de eeuw hadden de meeste Assyrische christenen hun thuisland in de bergen van Hakkari in Oost-Turkije. Hoe Pasen toen werd gevierd bij de Berg-Assyriërs lezen we in het boek Assyrian Church Rituals dat Lady Surma, de oudere zuster van de Assyrische patriarch Mar Shimoen, voltooide in 1920. Hieronder volgen enkele uittreksels uit dat werk. Een uniek tijdsdocument.


Tijdens de vijftigdaagse vasten aten de Berg-Assyriërs enkel vegetarisch voedsel. Men vastte vaak de hele dag tot zonsondergang, net zoals bij de ramadan van de moslims. Enkel op zondagen werd er overdag gegeten.

Drie weken voor de grote vastentijd hadden de Berg-Assyriërs een driedaagse vasten, die zeer strikt werd gevolgd. Ze noemden die de Ninevieten. Dat gebeurde ter nagedachtenis van de bijbelse profeet Jona die zoals bekend drie dagen in de buik van een walvis doorbracht. In het bijbelverhaal predikte hij voor de verdorven inwoners van de grote stad Nineve, de hoofdstad van het voorchristelijke Assyrische Rijk en thans een ruïnestad in Noord-Irak bij Mosoel. Volgens de bijbel namen de toenmalige bewoners van Nineve de boodschap van Jona ter harte: ze deden boete en vastten om hun stad te redden van de ondergang. Tijdens de driedaagse Ninevieten hielden de latere christelijke Berg-Assyriërs kerkdiensten die niet minder dan zes uur duurden, van de ochtend tot de middag. Een  ware beproeving, zo’n ellenlange ceremonie op de nuchtere maag.

Image
Mar Shalitakerk Qodshanes - Hakkari
Nog volgens Lady Surma vermeden de Berg-Assyriërs op Goede Vrijdag en paaszaterdag hun traditionele groet Shlama. Ze dachten dat Shlama in die droevige tussentijd van Christus’ dood enkel de verrader Judas kon begroeten.

Paaszaterdag was er een nachtwake. Om middernacht werd de kerk met kaarsen verlicht. Tijdens de ceremonie die Kyamtha – Verrijzenis – werd genoemd, gingen de gelovigen naar buiten. Ze zongen hymnen, ze riepen Onze heer is verrezen, en na de gezangen klapten allen luid in de handen. Een oorverdovend applaus voor het wonder van de Verrijzenis. Elke familie bezocht de graven van de overledenen en ze staken de kaarsjes op de graven aan, zodat het hele kerkhof werd verlicht. Na de paasdienst en de communie ging men naar huis. Elk gezin had rode eieren voorzien. Men ontving de buren en ging zelf op bezoek om overal Zalig Pasen te wensen.

Dat was toen, omstreeks 1900 in Oost-Turkije. Assyriërs zijn een klein volk dat overleeft in zijn tradities. Veel ervan is bewaard gebleven en meegenomen naar Mechelen in het begin van de 21ste eeuw. 


IN ONZE GEMEENSCHAP BEN JE NOOIT ALLEEN
 
In Vlaanderen maken christelijke feestdagen plaats voor vakantie en vrije tijd. In Mechelen vinden we de Kucams, een familie uit de Assyrische gemeenschap. De Assyriërs zijn christelijke vluchtelingen Oost-Turkije die zich in de Dijlestad hebben gevestigd. Waar onze bekommernis om familie en tradities eindigt, daar begint het verhaal van Melkan (32), de vader van Bianca.

Image
Assyrisch Pasen 2007
De Assyrische vastentijd begint vijftig dagen voor Pasen. In die periode haalt de kasha, de Assyrische priester, elke week geld op tijdens de misviering. Dat geld gaat naar liefdadigheid of het helpt een Assyrische familie in nood. Melkan: ‘Op palmzondag worden palmtakjes gezegend en uitgedeeld. Die worden dan overal opgehangen. Het staat symbool voor vruchtbare grond, want wij Assyriërs waren landbouwers, net zoals jullie Vlamingen vroeger. Tijdens de misviering op Witte Donderdag wast de kasha, onze pastoor, de voeten van twaalf kinderen, zoals Christus dat deed bij zijn twaalf apostelen. Op Goede Vrijdag, als Christus sterft aan het kruis, eten we enkel bittere dingen, rapen of witloof. Onze hele gemeenschap woont de Assyrische middernachtmis op paaszaterdag bij en iedereen krijgt een kaars. Het is prachtig om zien hoe enthousiast onze mensen dan zingen en in de handen klappen.’

Image
Sint-Katelijnekerk - Pasen 2007
Pasen is voor de Mechelse Assyriërs een groot familiefeest dat drie dagen duurt. Ze gaan op bezoek bij familie en vrienden en het is gewoon weer eens een gelegenheid om samen te zijn, verenigd in de diaspora. In Vlaanderen is dat saamhorigheidsgevoel zo goed als verdwenen. Melkan meent te weten hoe dat komt. ‘Ik denk dat jullie vijftig jaar geleden net zo leefden als de Assyriërs tot voor kort in Turkije. Vroeger was er ook in Vlaanderen veel armoede en de meeste mensen leefden toen in dorpen. Daar had je de notaris, de pastoor, de burgemeester, de baron. De traditionele machtsverhoudingen lagen vast en dat is nu allemaal weggevallen. Als ik hier de eerste minister ontmoet, hoef ik hem niet eens te groeten en ik ga zeker zijn hand niet kussen. Waar wij vandaan komen, is er nog altijd veel respect voor machtige mensen. Men kent hen en hun familie, men kijkt naar hen op, want men heeft hen nodig om dingen gedaan te krijgen. Hier in België hoeft dat niet meer. Wij, de burgers, zijn even machtig als de macht zelf. We hebben elkaar en de mannen boven ons niet meer nodig.’

De Mechelse Assyriërs hebben een lange weg afgelegd. Hun uittocht uit Oost-Turkije naar Europa is volgens Melkan een reis door de tijd geweest. ‘We zijn rechtstreeks vanuit de Middeleeuwen in de moderne westerse wereld gedropt. Dat is niet altijd makkelijk voor ons en daarom zijn we elkaar ook blijven steunen, zoals we dat altijd hebben gedaan. Als iemand van ons in Mechelen een huis wil bouwen of werk zoekt, dan proberen we daarbij te helpen. In onze gemeenschap ben je eigenlijk nooit alleen, er zijn altijd wel mensen op wie je kan rekenen. En vrije tijd betekent voor ons meestal op bezoek gaan bij andere Assyriërs.’

Image
Eda Raba - Assyrisch Pasen 2007
Is dat groepsgevoel niet verstikkend? De meeste Mechelse Assyriërs zien het anders, ze hebben nooit een andere manier van leven gekend. Melkan verwijst naar Turkije. ‘We woonden in een moslimland. We moesten ons echt beschermen door zelf in te staan voor onze handel en onze landbouw. Dat kon enkel als we samenwerkten, en die drang om zo te overleven zit nog altijd in ons. Je mag ook niet vergeten dat we hier vreemden zijn, allochtonen. Voor sommige Vlamingen zijn allochtonen een ras apart dat hier komt parasiteren. Uit alles voordelen halen en geen inspanningen doen zoals de gewone burgers. Ik vind het jammer dat we soms zo worden getaxeerd, zonder dat men ons kent of wil kennen. Weet je wat het is? Onze huidskleur zal altijd meer opvallen dan ons christelijke geloof.’

Eda Raba. Het Grote Feest. Zal het ooit gebeuren: Assyrische inwijkelingen en Vlaamse Mechelaars die bij elkaar komen om eieren te tikken? Zalig Pasen in Mechelen.

Tekst - Hilde Coenegrachts